Ancaman pencemaran plastik mikro
Dr. Ahmad Ismail
30 Mac 2018 4:00 PM
Plastik di lautan tidak mudah mereput
walaupun dalam keadaan cuaca yang buruk. Plastik akan pecah menjadi partikel
kecil dan mereput apabila terdedah kepada sinaran ultraungu (UV), oksigen, suhu
yang tinggi dan aktiviti mikroorganisma dalam tempoh masa yang tertentu.
Partikel plastik yang berada di lautan akan memberi masalah kepada hidupan laut
daripada plankton, ikan hinggalah haiwan yang besar seperti penyu, ikan
lumba-lumba dan ikan paus.
Masalah kepada haiwan bukan sahaja secara
langsung dengan memakan plastik tetapi bahan kimia yang ada dalam plastik juga
menyerap ke dalam tisu haiwan.
Oleh kerana bahayanya pencemaran plastik ini,
maka Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu (PBB) memberi komitmen menghentikan sisa
plastik.
Selain bahan-bahan daripada plastik seperti
botol dan beg plastik yang kemudiannya mereput menjadi partikel-partikel kecil,
pencemaran microbeads kini menjadi perhatian pula selepas ia diperkenal pada
tahun 1990-an.
Microbeads diperkenal dalam bahan-bahan
kosmetik seperti pembersih muka, ubat gigi dan krim pencukur. Microbeads ialah
butiran plastik yang halus bersaiz kurang daripada satu milimeter (mm) yang
dibuat daripada polyethylene, polypropylene atau polystyrene.
Dalam pertengahan tahun 2000 ada kajian
menunjukkan microbeads terdapat dalam tadahan air dan alam semula jadi. Tanpa
rawatan air yang baik plastik mikro (microplastics) ini boleh menjadi pencemar
utama dalam air. Plastik mikro mungkin boleh dimasukkan dalam senarai kualiti
air bersih di semua negara.
Pencemaran plastik mikro akan meningkat
kerana penggunaannya yang meluas dalam permukaan logam, bangunan, kenderaan,
kapal, kapal terbang dan pakaian. Dalam banyak hal plastik mikro juga dikaitkan
dengan logam berat seperti kadmium, plumbum dan kromium. Apa yang menakutkan
plastik yang mencemari lautan, ikan-ikan dan plankton akhirnya berakhir dalam
pinggan atau makanan manusia.
Seluruh dunia sekarang tidak boleh lari
daripada pencemaran plastik. Plastik digunakan di seluruh dunia dan menjadi
pencemaran utama di lautan. Lautan yang tidak ada sempadan dan boleh dibawa
arus ke seluruh dunia.
Pencemaran plastik di lautan selalu dikaitkan
dengan kematian haiwan laut sepertu ikan paus, ikan lumba-lumba, penyu dan
burung laut. Haiwan ini tersalah anggap beg plastik atau partikel plastik seperti
makanan mereka.
Akhirnya mereka boleh tercekek dan mati.
Plastik mikro lebih berbahaya kerana saiz mereka kecil sebesar pin atau rambut.
Plastik mikro boleh mencemar plankton yang
menjadi makanan kepada ikan seterusnya burung atau pemangsa lain. Plastik mikro
boleh dipindahkan pada sepanjang rantai makanan.
Kajian menunjukkan dalam satu kilometer
persegi lautan mempunyai 63,000 plastik mikro. Malah tempat yang tidak aktif
seperti tasik di pergunungan Mongolia dan sedimen 5 kilometer (km) di bawah
paras laut juga terdapat plastik mikro.
Maklumat ini menunjukkan pencemaran plastik
mikro sangat meluas di muka bumi ini dan memerlukan seluruh manusia memberikan
perhatian dan mengurus plastik dengan baik. Ancaman kepada kesihatan manusia
akibat daripada plastik mikro telah menarik perhatian.
Bahan kimia yang terdapat dalam plastik
diketahui berbahaya kepada kesihatan iaitu boleh menyebabkan kanser,
endometriosis, kerosakan sistem saraf, gangguan sistem endokrin, kesan kepada
pertumbuhan bayi, kerosakan sistem pembiakan, gangguan sistem keimunan dan
lain-lain.
Atas alasan bahaya plastik mikro ke atas
kesihatan manusia, Program Alam Sekitar PBB (UNEP) digesa untuk membangunkan
pelan tindakan memfokuskan kepada pencemaran plastik dan plastik mikro dengan
memberi tekanan kepada kawasan yang sumbernya banyak. Selalunya sumber
pencemaran plastik berkait rapat dengan jumlah penduduk sesebuah negara atau
wilayah.
Daripada sampah itu, 4.8 juta tan hingga 12.7
juta tan telah berakhir di laut akibat daripada pengurusan sampah yang tidak
cekap.
Dengan peningkatan pencemaran plastik dalam
lautan yang serius, ahli sains berlumba-lumba cuba memahami bagaimana plastik
mikro dalam laut memberikan kesan kepada organisma marin dan berapa banyak
terkumpul dalam organisma, apakah bahan kimia yang dikeluarkan dan bagaimana
bahan kimia berkenaan mengganggu sistem fisiologi organisma?
Malah lebih membimbangkan apabila memikirkan
kesan pengambilan makanan yang dicemari plastik mikro terhadap kesihatan
manusia. Kajian ke atas ikan di pasar Indonesia dan California, Amerika
Syarikat mendapati 25 peratus ikan yang disampel mempunyai plastik dan fiber
tekstil di dalam perut mereka.
Kajian yang diketuai Universiti California
Davis itu juga mendapati plastik mikro dijumpai dalam air minuman, arak, madu,
gula dan garam.
Penemuan tersebut menakutkan ramai orang
tentang pencemaran plastik. Sejauh mana rakyat Malaysia mendapat maklumat
seperti ini dan memberikan perhatian kepada pencemaran plastik perlu dibuat
kajian.
Banyak bahan kimia yang berbahaya seperti
logam berat dan pencemar organik berterusan (POP) diketahui mengumpul dalam
organisma laut, serta menggandakan pengumpulan dalam rantai makanan seperti
tuna dan ikan lumba-lumba.
Pencemaran POP ternyata memberi kesan kepada
kesihatan manusia. Sifatnya yang hidrofobik mudah meresap ke permukaan plastik
dan kemudian dilepaskan dalam haiwan yang memakannya.
Racun perosak seperti polychlorinated
biphenyls (PCB), chlorodiphenyltrichloroethane (DDT) dan hasil pembakaran dioksin
dan furan didapati ada di dalam plastik dan kemudiannya masuk ke dalam haiwan
marin.
Kajian International Pellet Watch yang
berpusat di Tokyo University of Agriculture and Technology (TUAT) mendapati
resin plastik yang dikutip dari lautan dan pantai telah didapati mengandungi
POP pada kepekatan yang tinggi daripada yang didapati dalam air laut.
Penggunaan plastik
terus meningkat
Pada tahun 2014 penghasilan plastik global
adalah 311 juta tan, empat peratus melebihi 2013. Di samping penyelidikan yang
aktif tentang bahayanya plastik dalam lautan, usaha mengurangkan plastik mesti
diteruskan.
Pengurusan sisa plastik mestilah dilakukan di
setiap peringkat dari industri, pasar raya hinggalah ke rumah termasuk program
membersih pantai.
Walaupun plastik mikro dikaitkan dengan bahan
kosmetik dan microbeads, tetapi penggunaan beg plastik lebih signifikan dalam
menyumbang kepada plastik mikro di lautan.
Plastik mikro mengumpul bahan beracun dan
memberikan kesan kepada kesihatan manusia akhirnya. Isu ini perlu mendapat
perhatian kerajaan segera memandangkan adanya kesan negatif kepada manusia dan
alam sekitar.
Plastik yang secara amnya polyethylene (PE),
polypropylene (PP), Polystyrene (PS), polyvinyl chloride (PVC) dan polyethylene
terephthalate (PET) telah digunakan secara meluas.
Plastik yang popular digunakan adalah PE yang
banyak digunakan sebagai beg semasa membeli belah. Bahan PE yang ringan atau
bahan fisiokimia rendah densitinya boleh timbul di atas permukaan air dan
bergerak jauh dalam laut. Sepanjang di lautan ia terdedah kepada cahaya
matahari dan pecah kepada partikel yang kecil atau plastik mikro.
Oleh kerana penggunaan beg plastik menjadi
semakin popular dan kesannya ke atas alam sekitar sudah pun jelas, maka
sepatutnyalah peraturan tentang beg plastik diberikan keutamaan bagi
mengurangkan pencemaran plastik dan kesannya kepada kesihatan manusia.
Banyak perkara yang boleh dilakukan sebagai
langkah kawalan plastik.
Antaranya adalah memberi pengetahuan dan
kesedaran tentang mengurangkan pencemaran plastik di laut, memberi insentif
kepada langkah pengurusan plastik dengan baik, mengharamkan beg plastik,
mengawal plastik di limbungan dan microbeads dalam kosmetik, penyelidikan bagi
menambah baik bahan berasaskan plastik untuk kitar semula mudah dijalankan.
Ini bertujuan mengubah gaya hidup masyarakat
daripada menggunakan bahan berasaskan plastik dan meningkatkan pembersihan
pantai daripada plastik.
Dalam pada itu, pengeluar plastik perlu
bertanggungjawab dalam kawalan bahan plastik ke laut, penambahbaikan peralatan
perikanan daripada menggunakan bahan berasaskan plastik dan mewujudkan kumpulan
sukarelawan setempat untuk mengawal plastik daripada masuk ke laut.
Tema Hari Bumi Sedunia 2018 untuk mengakhiri
pencemaran plastik adalah satu cabaran yang besar yang perlu disertai semua
orang.
Penafian: Semua Komen di bawah tidak
mencerminkan pendirian atau pandangan Utusan, ia merupakan pandangan peribadi
penulis.
Baca Lagi:
.
No comments:
Post a Comment
Note: only a member of this blog may post a comment.