SEJARAH WILAYAH SETUL, KAWASAN YANG PERNAH MENJADI MILIK KEDAH
Ramai
yang selalu sembang tentang bagaimana dekatnya Singapura, Indonesia dan Brunei
dengan sejarah silam Malaysia, khususnya ketika era Kepulauan Melayu Nusantara
belum dipisahkan seperti hari ini.
Namun,
kisah betapa dekatnya Selatan Thai dengan Semenanjung Tanah Melayu selalu orang
terlepas pandang. Hakikatnya, bukan wilayah Patani sahaja yang mempunyai akar
sejarah dengan negara kita.
Kerajaan Setul
Mambang Segara, bukan mambang tanah, atau mambang air…
Hai…mambang
tanah, mambang air, berdampinglah dengan ku mambang…
Kini
tempat tu dikenali sebagai Muang Satun, nama ‘Kerajaan Setul Mambang Segara’
mungkin asing untuk kita. Sehingga 1813, Muang Satun asalnya merupakan sebuah
mukim negeri Kedah Darul Aman di Tanah Melayu, dan dikenali
sebagai Mukim Setul/Satol/Setoi.
Setul
berasal daripada nama buah Setul, manakala ‘Mambang Segara’ merujuk kepada Dewa
Laut (dewa Pra Samut Thewaa), merujuk kepada kepercayaan Melayu silam berkenaan
penjaga laut dan matahari (bersama 14 buah pulau) di Laut Andaman, yang
terletak di sebelah barat wilayah tersebut.
Kerajaan
Setul Mambang Segara merupakan kerajaan Melayu silam yang diasaskan pada 1808
apabila berlaku pemisahan antara pemerintah di Kesultanan Kedah. Sesetengah
catatan menyatakan bahawa ia telah menjadi naungan Kedah sejak sebelum tahun
1136 lagi.
Pemerintahan
secara rasmi di Setul bermula pada 1804 apabila Tunku Bisnu (putera Sultan
Abdullah Mukarram Shah – Sultan Kedah ke-20) diamanahkan tanggungjawab sewaktu
pemerintahan Sultan Ahmad Tajuddin II (Sultan Kedah ke-21). Pada 1821, berlaku
perebutan kuasa antara Tunku Bisnu dan adiknya, Tunku Yaakub (Tunku Embun).
Setul yang perlahan-lahan
meninggalkan Kedah…
Selepas
beberapa siri pertempuran melibatkan campurtangan Siam dan Ligor, Setul
kemudiannya diisytiharkan sebagai bukan lagi jajahan Kedah, namun masih
diperintah oleh Tunku Bisnu. Kemudian, pemerintah bertukar tangan kepada Tunku
Muhammad Akib (1843-1876); Tunku Ismail (1876 – 1888) dan Tunku Abdul Rahman (1888
– 1897). Pada 17 Mei 1897, Setul, Kedah dan Perlis digabungkan di bawah nama
‘Monthon Saiburi’, bermaksud wilayah kecil pentadbiran yang dilindungi awan.
Menjelang
pertengahan kurun ke-19, Perlis dan Setul memperoleh kedaulatan daripada
kerajaan Siam dan terpisah daripada Kedah. Siam kemudiannya menakluki Kedah
pada 1821-1830, menjadikan Setul sebagai wilayah sendiri, meskipun sebenarnya
masih lagi sebahagian dari Kedah. Sultan Abdul Hamid kemudiannya melantik Tunku
Baharuddin (Ku Din) Ku Meh menjadi pentadbir Setul. Ku Din yang pro kepada
Siam, kemudian dilantik oleh Raja Chulalongkon sebagai Raja Setul sehingga
1915.
Apabila
perjanjian British dengan Siam dimeterai pada 1909, British telah menyerahkan
Setul kepada Siam. Setelah kawasan pesisir Semenanjung Tanah Melayu dan
Sumatera dipisahkan pada tahun 1824 melalui perjanjian Inggeris-Belanda, kini
wilayah utara Semenanjung pula dipisahkan oleh Inggeris dan Siam (pada 1909).
Perjanjian
ini memberikan kesan kepada beberapa buah negeri selain Kedah dan Perlis iaitu
Kelantan dan Perak, yang kemudiannya memberikan kesan kepada kerajaan asal
Melayu di wilayah-wilayah berkenaan.
Asalnya Tanah
Melayu lebih besar daripada yang kita tengok hari ni…
Wilayah
Setul yang seluas 120 batu persegi dengan beberapa pulau seperti Pulau Adang,
Pulau Tarutau dan Pulau Panjang kemudiannya secara rasmi menjadi milik penuh
Siam. Mukim ini bersempadan dengan Perlis dan Kedah pada hari ini, dan bahasa
asalnya adalah bahasa Melayu. Kedaulatan Kerajaan Setul berakhir secara rasmi pada
1915, apabila Kerajaan Siam membubarkannya.
Raja
terakhir Setul, Tunku Baharuddin telah dilucutkan kuasanya
oleh Kerajaan Siam pada tahun 1915, dan jawatannya kemudian
digantikan oleh Pensuruhjaya Tinggi berbangsa Siam yang dilantik dari Bangkok.
Satun pada mulanya ditadbirkan bersama Phuket dan pada 1925 dan
diletakkan di dalam wilayah Nakhon Si Thammarat. Kemudian, Satun mula ditadbir
secara sendirian pada 1933.
Asalnya,
Semenanjung Tanah Melayu meliputi wilayah Segenting Kra yang kini termasuk di
dalam wilayah Thailand dan Myanmar. Penduduk pribumi di Negeri Patani
bertutur dalam bahasa Melayu dialek Kelantan (Yawi/Jawi) sementara penduduk
Melayu daripada wilayah Setul hinggalah ke Rundung dan Pulau Dua (Kawthoung) di
dalam wilayah Myanmar pada hari ini bertutur dalam bahasa Melayu dialek Kedah.
Mereka adalah penduduk yang mempunyai susur galur sehingga ke Kerajaan
Srivijaya dan Langkasuka. Bukan sahaja semakin ramai rakyat Selatan Thai yang
tidak fasih berbahasa Melayu, malah kebanyakan nama kawasan di sana telah
di’siam’kan. Demikianlah kisah sebuah kerajaan Melayu yang pernah berdiri di
Satun, namun sering dilupakan dalam lipatan sejarah. Sejarah ini mesti – tidak
boleh tidak diangkat kembali, supaya kita dapat kembali ke akar dan belajar
tentang erti sakitnya dijajah dan dikhianati.
Fakta Hebatnya Bangsa Melayu Yg Jarang
Kita Dengar
.
No comments:
Post a Comment
Note: only a member of this blog may post a comment.